"Como di Alberto Méndez o silencio é un espazo, unha oquidade onde nos refuxiamos, pero onde non nos atopamos nunca a salvo.
Só a palabra permite poñerse a salvo da brutalidade e da estupidez, só grazas a ela podemos encarar o peso do mundo recordando que o corazón existe.
Se dicimos os nomes, se nos atrevemos, se esforzamos á memoria e á linguaxe para que reconstrúa as vidas que foron, para darlles de novo presenza , gañamos todos. Gañamos, aínda que sexa unha victoria tan serodia, aínda que desde aquel 15 de septembro de 1936 tiveran que sucederse as luces finais do verán setenta veces.
Aínda así estamos a tempo. Aquí unidos recordando o martirio, o pánico e o desconcerto nos ollos, a cobiza de sangue nos asasinos, Un home non mata outro, así a sangue frío, pero mataron. Os fascistas fitáron a Marcial a Eugenio, a Luis, a Segundo, a Adolfo, a Abrahan, a Inocencio con carraxe e un estraño sentido da superioridade: alí estaban aqueles homes notables, ricos e queridos; aqueles homes que tanto os amolaban coas súas noxentas ideas igualitarias; aqueles homes fóra de lugar, contra natura, sementando a revolta e a confraternidade nunha sociedade para eles inaturablemente enferma; así que, á hora de ceibar as balas que rebentarían os seus corpos sentíronse especialmente poderosos, fortes. Vingábanse da súa pequenez, da súa inferioridade; eles que agora tiñan o poder de esmagar sen remorsos aos homes como cascudas, como corpos sen alma. Probablemente os guerreiros da nova orde luminosa, os centauros de correaxes, acometeron con especial pracer esta empresa profiláctica. Esta vez estes homes, este sete homes, non eran de abaixo, do común (sindicalistas sucios e mendados), eran patricios que camiñaban pola senda errada: Bilbatúa, Arbones, Ehegaray, Taboada…. Os corpos descubertos á mañanciña serían a mellor bandeira da nova orde, un anuncio do medo absoluto, a mellor mostra do seu poder. Se os poderosos caían que podían logo esperar os obreiros, os mestres, os pequenos funcionarios? ¡¡que corresen aos seus tobos!!, ¡¡que calasen para sempre!
A nova baixaría á cidade levada polas leiteiras como un lóstrego de ira. A demostración da infamia: sete homes relevantes deitados como cans na estrada. O mundo ao revés. O sinsentido.
A memoria destes mortos quedou prendida no aire da cidade, suspendida enriba de todas as cabezas, comentouse en vox baixa, besbexouse ao ouvido, meteu eficazmente o medo no peito das mulleres e dos homes.
E agora cando xa van setenta veces que douraron os acios, setenta veces que declinou paseniño a luz do verán, é tempo máis que abondo para honrar a estes sete homes, para reconstruír un por un os feitos, para que a infamia non se esvaeza no aire, confusamente deformada. Énos preciso contalo de novo. Para poder tirar de vez aquel medo que quedou prendido precisamos volver contar en voz alta e con todos os datos dos arquivos.
Estamos aquí todos porque sabemos que non se pode permitir que se perda a memoria dos homes xustos, que non se pode permitir que a brutalidade e a estupidez humana pasen impunes. Quédamos, a penas, a palabra pero imos, estamos xa usándoa para encarar o peso do mundo recordando que o corazón existe".
